Carballo do Pazo de Cartelos

Este é o carballo con maiores dimensións de toda a devesa e un dos máis impresionantes de Galicia, polo que tanto a devesa como a árbore están incluídos no Catálogo Galego de Árbores Senlleiras. O exemplar conta con unha idade estimada de 500 anos e destaca polas súas dimensións; case 35 metros de altitude e 11 de diámetro. 

No tronco do carballo, na parte inferior, destaca un conxunto de tumores, chamados “lupias”, que alcanzan unha altura de 1,20 m. Estes tumores son producidos por bacterias e non afectan á saúde da árbore.

O terreo onde se atopa esta impresionante árbore foi cedido pola coroa aos antigos propietarios no século IX, como pago por loitar contra os árabes. Existen documentos de 1333 onde se dan conta dos bens que se reparten, entre os que se atopa o bosque onde habita a árbore.

O enclave atópase próximo ao antigo Camiño Real de Ourense a Lugo e Santiago, trazado sobre a Calzada Romana que unía a Braga con Lugo e Padrón, e que era unha arteria vital do comercio e a cultura na Hispania romana.

Neste Pazo viviu os seus últimos anos José Luis Taboada, un dos últimos propietarios da leira e un namorado das árbores. Médico e descendente da familia de Témelos-Taboada, foi un ilustre personaxe que ademais de interesarse pola árbore e buscar a súa catalogación, foi gobernador civil de Salamanca, delegado nacional de Provincias, presidente do Instituto Social da Mariña, presidente do Sindicato de Actividades Sanitarias, conselleiro do Reino, e director xeral de Política Interior.