Igrexa de San Salvador de Asma

Consérvase un precioso documento orixinal dunhas doazóns que “Ermesenda”, descendente dos fundadores, fai entre os anos 1066 e 1075. Até chegar á data de 1835 en que ou o seu papel como mosteiro desaparecerá, a Desamortización chegará para tentar borrar o seu legado. Pero quédannos unhas palabras de recordo a través de Airas Moniz de Asma, trobador do século XII:

“E coido-m´eu avergonhar!

Se vu prouguer´, debedes

Oj´a miña barbar a onrar,

Que sempr¨onrada sol andar.

E vos non o meu-a viltedes!”

Personaxes de finas barbas como aos que se alude no texto poboan os seus canzorros. Atribúense estes ao Mestre de Asma, que probablemente coñeceu a obra do Mestre Esteban na Catedral de Santiago, ou segundo outros, seguía ao Maestre de Carboeiro.

O certo é que recoñecemos as súas  formas, os seus caprichos, pero tamén vemos en Asma pavos reais, esquíos, leóns, formas vexetais e axadrezados adornando as ventás e o interior.

A igrexa actual é froito de diversas épocas, pertencendo ao románico pleno de finais do século XII a ábsida e algúns canzorros reutilizados en reformas posteriores. A actual fachada é do século XIX. Aínda que tamén podemos atopar reutilizadas pezas prerrománicas en ventás e no interior, restos probables da primeira edificación do século IX.

O interior articúlase nunha nave dun só tramo, con ábsida octogonal ao interior e cuberto cun artesoado do século XVI, froito da adhesión á Congregación de Valladolid, polo cal se adorna co seu Escudo, e a nave cuberta de madeira. Chama a atención o chan de madeira que, sen dúbida, realizou unha función funeraria.

O interior da ábsida articúlase con tres ventás profusamente decoradas e unha axadrezada liña de imposta percórreo. Unha das tres ventás da ábsida non se pode ver desde o interior debido ao Retablo de madeira policromada tamén do século XVI presidido polo Salvador, onde tamén podemos apreciar dúas delicadas escenas da Natividade e Adoración dos Magos, entre imaxes dun Apostolado con San Pedro e San Paulo flanqueando o Sagrario.

Destacan tamén as imaxes de Santo Estevo e San Blas, así como o retablo de San Bieito, moi venerado na parroquia, procedéndose a bendicir o día do Santo o aceite que se distribúe logo entre os fieis. Precisamente o seu retablo oculta a porta de acceso ao Claustro do vello mosteiro, actualmente de propiedade privada e acceso imposible. 

A porta sur, que dá acceso ao claustro, probablemente posúe, segundo din os que a puideron ver, o maior tímpano románico de toda Ribeira Sacra, no que se representan dúas figuras animais loitando nun artístico arabesco. Sobrias arquivoltas de medio punto enmárcano, sendo a exterior axadrezada como podemos ver en ventás e outras partes do templo.

Un amplo arco triunfal con decoración de axadrezado adorna o interior e distribúe os diferentes espazos.

O lateral norte posúe un retablo do Neno Xesús de Praga.

Conserva tamén de época medieval a pía bautismal.